สัปดาห์ก่อน คุณบิว ช่างภาพอาชีพและผู้่ดูแลห้องคอมพิวเตอร์ของมหา’ลัยที่ผมสอนอยู่ เข้ามาปรึกษา ว่ากล้องพอต่อไมค์ Rode แล้วเสียงไม่ออกกล้อง แต่ใส่หูฟังได้ อัพ YouTube ก็ไม่มีเสียง ต้องต่อคอม
ผมฟังดูเบื้องต้นก็คิดว่าเป็นปัญหาจาก Phase Cancellation หรือการกลับของเฟสระหว่างสองช่องสัญญาณซ้าย-ขวา แต่ไม่นึกไม่ออกว่ามันจะเกิดปัญหานี้ได้อย่างไรในอุปกรณ์ระดับนี้ เลยถามไปว่าหัวต่อ (Audio Connector) เป็นอย่างไร ก็ได้คำตอบมาว่าเป็นหัวเล็ก 3.5mm ที่ Apple ออกตัวว่าใช้ ความหาญกล้า-Courage ในการตัดออกไปใน iPhone 7 นี่เอง ซึ่งผมไม่คิดว่าหัวแบบนี้จะมีปัญหา เพราะผมก็ใช้ไมค์ sE Electronics ต่อเข้ากับกล้อง ก็เป็นหัวแบบนี้ เลยคิดไปถึงความน่าเป็นอื่น ๆ เช่น Audio Codec ก็เลยขอดูหน้างานสัปดาห์หน้า
ความคาใจของคุณบิวเลยยกอุปกรณ์ทั้งหมดมาให้ผมดูในสัปดาห์ต่อมา (ผมมาสอนสัปดาห์ละครั้ง) พอได้เห็นอุปกรณ์ก็ตกใจทันที ไม่ใช่เพราะมันของดีทั้งกล้องและไมค์ แต่ตัวสาย ที่ด้านหนึ่งเป็น XLR ต่อจากไมค์ และอีกด้านหนึ่งเป็น 3.5mm มาเข้ากล้อง ได้ความว่าสายเส้นนี้ ไม่ได้มาจากไมค์ แต่ช่างของร้านที่ซื้อมาต่อให้
สิ้นสุดความสงสัยครับ การกลับเฟสสัมบูรณ์ (Absolute Phase Cancellation)
คำตอบสั้น:
สัญญาณแบบ Mono (ฺBalanced Transmission) มาต่อเข้ากับสัญญาณแบบ Stereo ทำให้สัญญาณช่อง L-R เหมือนกัน แต่มีความต่างเฟสกัน 180 องศา (กลับขั้วกัน) ทำให้เวลาเปิดพร้อมกันผ่านลำโพงใด ๆ ที่ลำโพงซ้าย-ขวาอยู่ใกล้กัน (หรือแปลงเป็น Mono ก่อน) เช่นลำโพงบนกล้อง บนมือถือ หรือบน Laptop เสียงจะเงียบแบบ 100% เพราะเสียงสองช่องหักล้างกันเอง แต่พอฟังหูฟังได้ เพราะเสียงจะส่งมาถึงหูซ้าย-ขวาตรง ๆ (วิธีการแก้ไขข้ามไปดูตอนท้าย)
คำตอบแบบยาว:
XLR เป็นหัวต่อแบบ Pro มีสายไฟ 3 เส้นแต่จริง ๆ แล้วเป็น Mono ไม่ใช่ Stereo ซึ่งช่างไทยส่วนใหญ่ชอบเรียกอะไรที่เป็นสายไฟสามเส้นว่า “สายสเตอฯ” ซึ่งเป็นความเข้าใจผิดระดับรากฐาน แบบเดียวกับการเรียกความเป็นเผด็จการว่าคอมมิวนิสต์เลยทีเดียว
สายไฟสามเส้นจากหัวต่อ XLR เป็นสัญญาณ Mono ที่ส่งออกไปทั้งบวกและลบ คือสัญญาณชุดเดียวกัน แต่มีขั้วตรงข้ามกัน จุดประสงค์คือเพื่อให้เราส่งสัญญาณเสียงแบบอนาลอคไปได้ไกลที่สุดเท่าที่จะทำได้ เราจึงจะพบ Balanced Line แบบนี้ในอุปกรณ์ระดับอาชีพ พอเราเอาต่อกับ 3.5mm ที่ตัวกล้องนั้นคาดหวังว่าจะเป็นสัญญาณ Stereo ปกติ เลยได้สัญญาณซ้าย-ขวาที่ส่องกระจก เป็นส่วนกลับข้างของกันและกัน ผลลัพธ์เลยไม่ได้ยินใด ๆ ทั้งที่เสียงนั้นก็มีอยู่นี่เองครับ
วิธีแก้ไข:
- เมื่อ XLR เป็นอุปกรณ์ระดับอาชีพ ตัวฝั่งรับก็ควรเป็นเกรดเดียวกัน ซื้อ Audio Interface ต่อกล้อง ที่รับ XLR ได้
- แต่เนื่องจากอุปกรณ์ทั้งหมดเป็นของมหา’ลัย แล้วเรื่องเบิกของอะไรยุ่งยากเสียเวลา การแก้ไขอย่างง่ายคือ แก้ไขสาย ให้ตัดเอาขั้วลบออก แล้วยกให้ขั้วบวกเป็นสองสายไปยังกล้อง เราจะได้สัญญาณแบบ Mono เข้าไปยัง Stereo ครับ
